Theo sách “Đại Việt sử ký thực lục”, Lê Lai là người tham gia khởi nghĩa Lam Sơn chống quân Minh xâm lược ngay từ khi khởi nghĩa còn sơ khai. Về cái chết của ông, các sử gia hiện nay đều cho rằng ông đã hy sinh khi cải trang thành Lê Lợi để đánh lạc hướng quân Minh đang vây nghĩa quân, giúp Lê Lợi và nghĩa quân thoát nạn.

Sách “Lam Sơn Thực Lục” (biên soạn sau khi cuộc khởi nghĩa thắng lợi, khi Lê Lợi lên ngôi hoàng đế) là tài liệu đầu tiên ghi chép việc Lê Lai liều mình cứu chúa và anh dũng hy sinh năm 1418. Các sách khác như “Đại Việt Thông sử”, “Lam Sơn Thực lục Thực lục”, “Khâm Định Việt Sử Thông giám cương mục”… cũng ghi chuyện Lê Lai hy sinh, trong đó “Đại Việt Thông sử” ghi địa chi. chi tiết nhất. Đó chính là cơ sở thư tịch để các sử gia khẳng định Lê Lai hy sinh vào năm 1418. Nhưng trong bộ quốc sử lớn nhất thời phong kiến ​​là “Đại Việt sử ký toàn thư” thì việc Lê Lai hy sinh lại không được phép. nói về. Tuy nhiên, việc chỉ dựa vào chi tiết này trong “Đại Việt sử ký toàn thư” để phủ nhận sự ghi chép của các bộ sử khác là phiến diện.

Căn cứ vào các tư liệu lịch sử khác cho thấy, trong hàng ngũ nghĩa quân Lam Sơn ngày ấy có hai người mang họ và tên là Lê Lai. Viên Tư Mã Lê Lai năm 1427 không phải là Lê Lai bị quân Minh giết năm 1418. Theo sử sách, Lê Lai quê ở làng Dung Tự, huyện Lương Giang (nay thuộc xã Kiên Thọ, huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh). . Hoá học). Ông xuất thân từ gia đình đời đời, làm quan dạy học ở đất Dung Tu. Lê Lai đến với Lê Lợi từ sớm. Khi Lê Lợi mở hội thề Lũng Nhai năm 1416, Lê Lai là một trong 19 người dự hội thề.

Ngày 2 tháng Giêng năm Nhâm Tuất, Lê Lợi chính thức phát động khởi nghĩa. Quân Minh nghe tin sai quân sang đàn áp. Bị thế giặc hùng mạnh càn quét, nghĩa quân rút lui dần và cuối cùng phải rút vào núi Chí Linh, huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa. Quân Minh bao vây núi, quyết tiêu diệt toàn bộ nghĩa quân. Vòng vây của giặc ngày càng thắt chặt khiến nghĩa quân hao dần lương thực phải ăn củ nâu, mật ong để cầm cự. Nếu không sớm thoát ra khỏi tình thế hiểm nghèo đó, cuộc khởi nghĩa có nguy cơ bị dập tắt, tướng Lam Sơn có thể bị tiêu diệt. Theo sách “Lam Sơn Thực Lục”, lúc bấy giờ, tể tướng Lê Lợi họp các tướng bàn cách cứu nước. Ông hỏi các tướng:

– Ai dám thay y, thế chỗ ta đánh giặc, tự xưng ta, bắt chước Kỷ Tín (cải trang thành Lưu Bang để quân Hạng Vũ bắt, giúp Lưu Bang trốn thoát, sau này chống lại). đánh bại Hạng Vũ, lập nên nhà Hán – Trung Quốc) để mai danh ẩn tích, chiêu binh mãi mã, mưu đồ khởi nghĩa sau này?

Các tướng không dám nhận. Chỉ có Lê Lai nói: Tôi xin thay áo vua. Ngày sau, Bệ hạ – Hạ gây Đế – Nghiệp, có thiên – hạ, thương tôi, con cháu đời đời nhớ ơn nước. Đó là những gì tôi mong đợi!

Vua lạy trời khấn rằng: Lê Lai có công thay y phục. Sau này ta và các con – cháu, các tướng – tá, hay con – cháu của công – thần, nếu không yêu công – thần đó, thì xin đền – đài biến vào rừng; con dấu – vàng hóa sắt; Thanh kiếm ma thuật biến thành một thanh kiếm – người lính!

Sau đó, Lê Lai cải trang thành Lê Lợi dẫn 500 nghĩa sĩ cảm tử cùng 2 voi chiến đi đánh giặc, xưng là Lam Sơn chúa. Quân Minh tưởng thật, vội vàng chạy tới. Lê Lai chiến đấu dũng cảm nhưng quân ít nên cuối cùng toàn quân bị tiêu diệt, bị quân Minh bắt, rồi tra tấn xử tử. Tưởng rằng mình đã giết được Lê Lợi và đánh tan nghĩa quân, tướng Minh mừng rỡ thu quân rút khỏi Chí Linh. Nhờ đó, Lê Lợi và nghĩa quân thoát được và lên kế hoạch quay trở lại. Năm 1428, Lê Lợi lên ngôi, truy tặng Lê Lai tước Suy Trung Đống Dực Hiệp Mẫu Bảo Chính Lũng Nhai Công Thần, thăng Thiếu Úy rồi Thái Úy. Đời vua Lê Thánh Tông (1460-1497), ông được sắc phong là Trung Túc Vương. Con cháu ông ai cũng được kính trọng và hưởng hạnh phúc lâu dài với triều đại nhà Lê gần 400 năm (1428-1788).

Cuộc thảo luận:

Chiến thắng của Ngô Quyền trên sông Bạch Đằng năm 938 đã chấm dứt thời kỳ 1.000 năm mất nước, mở ra thời kỳ độc lập mới của dân tộc. Còn Lê Lợi, với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, đã chấm dứt 20 năm đô hộ của quân Minh, giành lại nền độc lập lâu dài cho Tổ quốc, mở đầu cho một thời kỳ xây dựng mới. Và trong chiến thắng vĩ đại ấy, có sự đóng góp không nhỏ của các tướng sĩ Lam Sơn, đứng đầu là Lê Lai. Vì chính sự hy sinh anh dũng của Lê Lai đã cứu sống Lê Lợi, bộ chỉ huy Lam Sơn và các nghĩa sĩ đang bị vây ở núi Chí Linh. Cũng từ tấm gương oanh liệt của Lê Lai đã kích thích mạnh mẽ tinh thần chiến đấu ngoan cường của toàn lực lượng Lam Sơn.

Hy sinh cho sự an toàn của Thủ tướng, cho sự bảo toàn của cơ quan đầu não nghĩa quân Lam Sơn là một sự hy sinh vì đại nghĩa. Và Lê Lai đã trở thành biểu tượng của lòng trung nghĩa, khí phách dũng cảm, bất khuất phi thường. Hình ảnh Lê Lai luôn được ca ngợi và ghi nhớ, là tượng đài về lòng trung nghĩa của quân với dân tộc. Vì đại nghĩa quên mình, cái chết của anh là cái chết vẻ vang, tên anh sẽ mãi mãi không thể xóa nhòa trong ký ức bất diệt của nhân dân.

Theo Baihocdoisong.com