Theo sách “Đại Nam chính biên liệt truyện”, Nguyễn Thiện Thuật là thủ lĩnh của cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy. Quê ông ở thôn Xuân Đào, xã Xuân Dục, huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên. Ông là con trưởng trong một gia đình nhà Nho nghèo, hậu duệ đời thứ 30 của Nguyễn Trãi. Thân phụ là Nguyễn Súy, làm thầy dạy học, các em là Nguyễn Thiện Dưỡng, Nguyễn Thiện Kế sau này tham gia khởi nghĩa Bãi Sậy.

Năm 1874, sau khi đỗ tú tài, Nguyễn Thiện Thuật được triều đình nhà Nguyễn phong làm Tiết độ sứ do có công đánh giặc ở Kinh Môn, tỉnh Hải Dương. Năm 1876, ông tiếp tục thi Nho học và đỗ cử nhân – cùng khoa với Phan Đình Phùng, năm sau đỗ Đình nguyên tiến sĩ. Sau đó, Nguyễn Thiện Thuật được thăng Tri phủ Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Sau đó ông được cử giữ chức Tham tri quân vụ tỉnh Hải Dương (nên nhân dân thường gọi là Tấn Thuật). Năm 1881, ông giữ chức Bố chánh sơn tỉnh Hưng Hóa, kiêm chức Đốc binh tỉnh Sơn Tây. Ông là một vị quan thanh liêm, chính trực và có tài. Khi thực dân Pháp xâm lược Bắc Kỳ lần thứ hai vào năm 1882, nhà Nguyễn đầu hàng nhưng Nguyễn Thiện Thuật đã chống lệnh triều đình, quyết tâm đánh Pháp.

Đầu năm 1883, ông đến Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh chiêu mộ nghĩa quân và liên kết với Đinh Gia Quế, thủ lĩnh nghĩa quân Bãi Sậy (ngày nay là các huyện: Khoái Châu, Văn Giang, Yên Mỹ, Mỹ Hào, Hưng Yên). tỉnh) để chống Pháp. Cuối năm 1883, sau khi ký Hiệp ước Hòa ước, vua Tự Đức ra lệnh bãi bỏ ở Bắc Kỳ nhưng Nguyễn Thiện Thuật đã kháng cự và lên Hưng Hóa, Tuyên Quang, Nguyễn Quang Bích tiếp tục kháng chiến.

Năm 1884, thành Hưng Hóa thất thủ, ông rút lên thành Lạng Sơn phối hợp với Lã Xuân Oai, phủ Lạng Bình Tuần (Lạng Sơn, Cao Bằng) tiến hành kháng chiến chống Pháp, đến năm 1885 thành này thất thủ thì bỏ. đến Long Châu – Trung Quốc. Tháng 7 năm 1885, vua Hàm Nghi ra chiếu Cần Vương. Nguyễn Thiện Thuật về nước, lập căn cứ Bãi Sậy, kế tục sự nghiệp của thủ lĩnh Đinh Gia Quế. Vua Hàm Nghi phong ông làm Trấn thủ Bắc quân, Thượng tướng quân, nên nhân dân gọi ông là quan Hiệp Thống. Dưới sự lãnh đạo của Nguyễn Thiện Thuật, khởi nghĩa Bãi Sậy lan rộng khắp tỉnh Hưng Yên và một số tỉnh lân cận như Hải Dương, Thái Bình.

Căn cứ Bãi Sậy là một khu rừng lau sậy ở giữa các huyện Văn Giang, Khoái Châu, Yên Mỹ, Mỹ Hào. Vị trí Bãi Sậy hiểm trở, có nhiều đường ra. Nhờ đó, nghĩa quân hoạt động sôi nổi khắp nơi, lan rộng ra các tỉnh lân cận như Hải Dương, Bắc Ninh, Bắc Giang, Quảng Yên… Trong 10 năm kháng chiến, khởi nghĩa Bãi Sậy có thể chia làm 3 giai đoạn. Giai đoạn đầu từ năm 1883-1885 do thủ lĩnh Đinh Gia Quế phụ trách; Giai đoạn hai từ 1885-1890 do Nguyễn Thiện Thuật lãnh đạo, và giai đoạn ba từ 1890-1892 do Nguyễn Thiện Kế lãnh đạo.

Căn cứ Bãi Sậy nằm ở vị trí hiểm trở, tiện phòng thủ, tiện tiến công, nhưng cũng khiến giặc Pháp và tay sai khiếp sợ vì dưới đám lau sậy có nhiều hầm, hào nối tiếp nhau thành từng lớp. sang lớp khác. Rắn độc cũng nhiều, nhiều chiến sĩ bò vào căn cứ trinh sát đã bị rắn cắn. Có nhiều toán quân Pháp dám thọc sâu vào cứ điểm, nhưng cả toán không một phát súng nào sống sót trở về.

Để vào được căn cứ, bạn phải đi qua những đám lau sậy cao đến 3m với gai mỏ quạ, gai gai, gai dứa, lá han sưng tấy và đau thấu xương. Nếu bạn đi qua những bãi lau sậy và đầm lầy, vẫn có rất nhiều đỉa đói đang bám vào để hút máu. Quân địch mò mẫm như vào mê trận, đang lúc bàng hoàng không biết đi hướng nào thì cờ đỏ phất phới, tức thì nghĩa quân nấp trong giao thông hào, hầm bí mật nổ súng. Ban ngày nghĩa quân ở lại căn cứ, sản xuất lương thực, ban đêm tập kích đồn bốt địch. Nhân dân đã tự động dò la, phát hiện các cuộc càn quét của giặc và báo cho nghĩa quân biết, nghĩa quân đã kịp thời đón bắt.

Cuộc thảo luận:

Theo sử cũ, khi thực dân Pháp xâm lược Bắc Kỳ lần thứ hai, triều Nguyễn vì bảo vệ lợi ích gia tộc và ngai vàng đã đầu hàng giặc. Nhưng ông Nguyễn Thiện Thuật đã chống lệnh triều đình, quyết đánh Pháp đến cùng. Ông đứng ra lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy từ Đinh Gia Quế và phát triển khởi nghĩa từ một số huyện rồi mở rộng ra liên tỉnh, liên vùng, có ảnh hưởng sâu rộng đến các cuộc khởi nghĩa đương thời ở Bắc Kỳ. lạ lùngđến cả nước.

Cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy tuy thất bại nhưng đã kế thừa truyền thống yêu nước, bất khuất của ông cha ta, cổ vũ nhân dân ta tiếp tục đấu tranh chống thực dân Pháp xâm lược. Và Nguyễn Thiện Thuật cùng các tướng sĩ, nho sĩ với sự đoàn kết quân dân trong khởi nghĩa Bãi Sậy là tấm gương sáng ngời về lòng yêu nước, sẵn sàng hy sinh quyết tâm đánh thực dân Pháp, để lại dấu ấn cho thực dân Pháp. ăn sâu vào lịch sử dân tộc. đồng thời để lại nhiều bài học kinh nghiệm bổ ích, nhất là về phương thức hoạt động, cách đánh du kích, dựa vào nhân dân, dựa vào địa hình để đánh thắng địch.

Theo Baihocdoisong.com