Cuối đời Lê, Trịnh Giang làm bạo giết vua nên Nguyễn Tuyên, Vũ Trác Oánh lợi dụng lòng dân phẫn uất mà phất cờ khởi nghĩa. Lúc đầu, Nguyễn Tuyển gặp nhiều thuận lợi. Vì lúc bấy giờ ở vùng Mộ Trạch có khởi nghĩa của Vũ Trác Oánh, ở vùng Sơn Nam có khởi nghĩa của Hoàng Công Chất… nên chúa Trịnh phải phân tán binh lực để đối phó với nhiều hướng tấn công khác nhau. .

Theo sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục, tháng 10 năm 1740, Trịnh Doanh thấy thời cơ đã đến, bèn dẫn quân đi dẹp các cuộc nổi dậy ở đồng bằng sông Hồng. Đó là một quyết tâm rất lớn. Biết không thể cùng một lúc dẹp hết các cuộc khởi nghĩa, Trịnh Doanh áp dụng sách lược dùng đại binh của triều đình lần lượt dẹp tan từng cuộc khởi nghĩa, cuối cùng dẹp tan tất cả.

Tháng 11 năm 1740, quân của Trịnh Doanh đóng ở vùng Vu Điền (Vũ Điền là tên làng, xưa thuộc huyện Nam Xang, trấn Sơn Nam, nay thuộc huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam), rồi dời về đóng ở Hiên. Doanh (Hiển Doanh tức là Phố Hiến, nay thuộc tỉnh Hưng Yên). Mục tiêu đầu tiên của Trịnh Doanh là bao vây và tiêu diệt lực lượng của Vũ Đình Dung ở Ngân Gia. Đồng thời, dùng thắng lợi của Ngân Già, ông khích quân tấn công lực lượng của Nguyễn Tuyển và Nguyễn Cừ.

Quân Trịnh Doanh do các tướng Đinh Văn Giai, Nguyễn Đình Hoàn, Vũ Tất Thận, Trương Khuông chỉ huy đánh vào Ngân Già rất ác liệt. Nghĩa quân Vũ Đình Dũng chiến đấu rất ngoan cường nhưng không chống cự được. Trịnh Doanh chiếm Ngân Gia, giết vô số người ở đây, sau đổi gọi là Ngân Gia Lai Cách.

Mất Ngân Gia, Nguyễn Tuyên, Nguyễn Cừ mất đi một lực lượng đồng minh, một chỗ dựa vô cùng quan trọng. Trước tình thế đó, hai ông cho rằng nếu đánh với Trịnh Doanh vào lúc Trịnh Doanh có trong tay đủ cả hùng tướng mạnh thì khó mà thắng được. Hai ông quyết định dùng kế nghi binh, buộc Trịnh Doanh phải lập tức trở về kinh thành Thăng Long. Nguyễn Cừ được lệnh cùng tướng Trần Diệu đem một đạo quân nhỏ tiến thẳng vào Bồ Đề (Gia Lâm, Hà Nội ngày nay). Đạo quân này vừa tiến vừa nói sẽ tấn công thẳng vào kinh thành Thăng Long. Lúc này quân đã đi xa, Thăng Long trống trải, khả năng chống trả giảm sút nghiêm trọng.

Lúc bấy giờ, mẹ Trịnh Doanh là Thái thiếp Vũ Thị liền sai bề tôi là Trịnh Đạc chia lực lượng cho số ít quân lính còn lại trong cung để canh cửa thành, đồng thời cử các quan như: Phạm Kinh Vị (tiến sĩ năm 1724), Nguyễn Bá Quỳnh (tiến sĩ năm 1733)… vận động nhân dân ra ngoài thành, bố trí đội ngũ gọn gàng để nghi binh, rồi cấp báo cho Trịnh Doanh biết sự việc. vì vậy trong thành phố.

Khi ấy, Trịnh Doanh vừa hạ được Ngân Giã, nghe tin dữ từ kinh thành Thăng Long, vội hạ lệnh thu quân về Thăng Long để cứu lấy bờ cõi. Nhưng khi quân mới đến xã Kim Lan thì quân của Nguyễn Cừ đã rút hết rồi. Người ghi chép vì thế vẫn bình an vô sự. Đến đây, đại kế của Trịnh Doanh xem như sụp đổ hoàn toàn. Lực lượng của nghĩa quân Nguyễn Tuyển, Nguyễn Cừ cùng với một vùng căn cứ rộng lớn vẫn được bảo toàn. Sử cũ có nhắc đến chiến thắng của quân Trịnh Doanh ở vùng Ngân Già, Phao Sơn do tướng Hoàng Nghĩa Bá chỉ huy, nhưng đó chỉ là một chiến thắng nhỏ, không có ý nghĩa thay đổi, thậm chí là thay đổi. thay đổi một phần quan hệ giữa hai bên.

Cuộc thảo luận:

Theo sử cũ còn lưu lại đến ngày nay, từ tháng 12 năm 1739 đến tháng 7 năm 1741, Nguyễn Tuyển và Nguyễn Cừ đã có công tập hợp, huy động sức mạnh của hàng vạn nghĩa sĩ bần cùng đánh phá không thương tiếc. thành toàn bộ sự thống trị của họ Trịnh ở Đàng Ngoài. Từ quê hương Ninh Xá, hai ông đã kiên trì nhen nhóm và thổi bùng ngọn lửa đấu tranh chống áp bức, bóc lột khắp vùng đồng bằng sông Hồng rộng lớn. Nguyễn Tuyển, Nguyễn Cừ thực sự xứng đáng là những đại biểu xuất sắc của ý chí kiên cường, bất khuất, xứng đáng được tôn vinh là những anh hùng nông dân thế kỷ XVIII.

Nguyễn Tuyển, Nguyễn Cừ cùng cháu là Nguyễn Diên không chỉ hội tụ những điểm dũng cảm mà còn là hiện thân độc đáo của tài thao lược. Chính Nguyễn Tuyển và Nguyễn Cừ, chưa từng học qua trường lớp võ nghệ, nhưng đã khiến hàng loạt tướng lĩnh cao cấp, được đào tạo bài bản của họ Trịnh, trong đó có chính chúa Trịnh Doanh, phải chịu nhiều thất bại. điên đảo. Thống suất Nguyễn Trọng Uông và Tổng đốc Trần Viêm tử trận, Tổng đốc Đặng Đình Luân và hai Hiệp đồng Tiến sĩ Trần Trọng Liễu và Nhữ Trọng Thái bị bắt, Trịnh Doanh cũng mắc mưu của Nguyễn Tuyển và Nguyễn Cừ. buộc phải rút lui… Đó là những sự kiện kết tinh tài năng quân sự của Nguyễn Tuyển và Nguyễn Cừ, của những người kề vai sát cánh với hai ông. Và chính họ đã làm giàu thêm kho tàng lịch sử quân sự Việt Nam.

ND