Theo sách “Đại Nam chính biên liệt truyện”, dưới thời vua Thiệu Trị, Nguyễn Đăng Giai được thăng Tổng đốc Ninh Thái (tức Bắc Ninh và Thái Nguyên). Năm 1843, hai thủ lĩnh cuộc khởi nghĩa ở Sơn Tây là Bá Nhạn và Tiến Bộ kéo lực lượng về ẩn náu ở vùng rừng núi Lâm Thao và Đoan Hùng. Để diệt trừ tận gốc, vua đổi Nguyễn Đăng Giai làm dinh thự Tổng đốc Sơn Hưng Tuyên (Sơn Tây, Hưng Hóa, Tuyên Quang). Tới nơi, ông lo việc bố trí quân đội, chỉ mấy tháng sau là đánh xong.

Lập được công lớn, Nguyễn Đăng Giai được thưởng sắc phong, tiền vàng, vòng ngọc. Cùng năm, tâu với vua xin bãi chức Bố chính Lê Nguyên Giám và án sát Vũ Danh Trí ở Tuyên Quang vì không làm được việc, lại còn xin mộ thổ địa. , lập đồn binh ở Sơn Động, đặt chức giáo thụ. cho tỉnh này. Mùa thu năm 1844, trong cuộc thử việc công khai, ông được vua Thiệu Trị cử làm Tổng đốc Sơn Hưng Tuyên. Khi cha mất, ông xin tổ chức tang lễ. Ít lâu sau, ông trở lại Tuyên Quang, dẫn quân đi lùng bắt Nông Hùng Thạc, lúc này cũng đang khởi nghĩa chống nhà Nguyên. Bắt được thủ lĩnh Thạc, Nguyễn Đăng Giai lại được thăng một cấp.

Năm Tự Đức thứ nhất – 1848, Nguyễn Đăng Giai được thăng chức Hiệp sĩ và được triệu về kinh làm Thượng thư Bộ Hình kiêm Quốc sử quán Tổng tài. Tháng 5 năm ấy, ông trình bản điều trần gồm 10 điều về lập quốc, 13 điều về việc đúc tiền, chiêu binh, khai hoang, yên dân… Khi mới lên ngôi, vua muốn sai sứ sang yết kiến. nhà Thanh để xin xuất gia. Nguyễn Đăng Giai liền dâng sớ can ngăn, đồng thời đề nghị nên mời sứ nhà Thanh sang làm nghi lễ ngoại giao ở kinh đô Huế, vừa giữ được lễ tiết vừa tiết kiệm chi phí. Sách “Đại Nam chính biên liệt truyện” ghi lại sự việc này như sau:… Vua cho là phải lời, sai chiếu thư đi sứ. Khi sứ nước Thanh là Lão Sùng Quang đến kinh đô, thiết đãi ngoại giao, tình cảm hòa hợp, vua để Đặng Giai là người đầu tiên cầu hôn, giữ nước rất tốt, thưởng cho đồng tiền vàng có chữ “Long Vân”. hợp đồng liên kết”.

Tuy được vua khen ngợi, tin dùng nhưng Nguyễn Đăng Giai không được lòng người đương thời. Vì vậy, khi ông khuyết chức Tổng đốc Nghệ An, nhiều người đồng tiến cử, buộc ông phải đệ đơn xin từ chối. Mùa xuân năm 1850, vùng Hữu Kỳ (gồm Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh) mất mùa, vua chọn Nguyễn Đăng Giai làm Kinh lược sứ Hữu Kỳ giữ chức Tổng đốc An Tịnh. Khi đến nơi, ông gửi thư tâu với vua xin vua thu xếp nhiều việc, trong đó có việc dỡ bỏ cấm bán gạo, hoãn thu thuế, tha thiếu tiền, mở cửa quan, đình chỉ việc lập quan. để người dân được tự do. đi lại, buôn bán… Lời tuyên bố của ông được nhà vua khen ngợi và cho thi hành.

Mùa đông năm ấy, ông lại xin tâu với các quan hầu cuối thời hậu Lê, vua lại nghe theo. Xét công trạng, nhà vua ban thưởng cho ông một thẻ bài bằng ngọc bích khắc hoa mai, một đồng tiền lớn có khắc chữ “Vạn vạn tuế”. Năm 1851, tàn quân khởi nghĩa chống Thanh nhưng đã biến chất, từ Quảng Tây (Trung Quốc) dạt sang cướp phá Cao Bằng. Vua liền đổi Nguyễn Đăng Giai làm Tổng đốc Hà Ninh (Hà Nội và Ninh Bình) kiêm kiêm làm Vương các phủ: Ninh Thái (Bắc Ninh và Thái Nguyên) và Lạng Bằng (Lạng Sơn và Cao Bằng).

Sau khi đi thăm các nơi, ông dâng thư lên vua, trình bày 5 điều về việc hoạch định công việc nơi biên ải. Được sự đồng ý của vua, ông lập tức hạ lệnh cho các tỉnh chiêu binh (chiêu quân, chiêu mộ tội nhân), bãi chức thuộc hạ, đặt lại quan lại đất đai… để biên cương được yên ổn. Tiếp đó, ông gửi thư cho Tuần phủ Quảng Tây xin hỗ trợ, rồi chỉ huy tiến lên Lạng Sơn bắt được 3 tên chỉ huy quân lưu lạc là Trần Trường, Hoàng Ngọc Quang và Đắc Kim Long. Hoảng sợ, Lý Văn Xương, thủ lĩnh nghĩa quân Tam Đường (Lai Châu) cử người xin hàng. Năm 1854, Nguyễn Đăng Giai lâm bệnh nặng và mất tại Hà Nội. Thương tiếc ông, vua Tự Đức truy tặng ông tước Thiếu Bảo, thụy là Văn Ý.

Cuộc thảo luận:

Cả cuộc đời cống hiến cho non sông, đất nước, Nguyễn Đăng Giai là niềm tự hào lớn lao của quê hương Quảng Bình và của dân tộc Việt Nam. Một điều đáng kính nữa ở ông là đã sinh ra và nuôi dạy những người con đủ tài, đủ đức phò vua, giúp nước. Trong số các con của ông, nổi bật là Nguyễn Đăng Hành, đỗ tiến sĩ năm 1848. Năm 1862, ông bị giặc giết ở Thuận Thành (Bắc Ninh), được truy tặng tước Bố chánh sứ và thờ ở đó. chùa Trung Nghĩa (Huế) và được chép thành truyện trong sách “Đại Nam chính biên liệt truyện” cùng với ông nội là Nguyễn Đăng Tuân và cha là Nguyễn Đăng Giai. Ba thế hệ cùng nhau được ghi vào sử sách, thật là một đại gia đình.

Tìm trong sử sách của dân tộc còn lưu lại đến ngày nay những tấm gương tiền nhân hết lòng vì dân, vì nước không nhiều để kể. Đáng tiếc là vẫn có những người vô tâm nên không biết điều đó. Chính vì thế ở đâu đó có nhiều người chỉ biết quan tâm đến lợi ích của bản thân, gia đình, dòng tộc. Có những người suốt ngày chỉ biết so sánh và ghen tị với đồng nghiệp của mình. Thậm chí, có người sẵn sàng hy sinh đời cha để củng cố đời con bằng của cải bất chính. Nhưng họ không hiểu rằng “đời cha ăn muối, đời con khát nước”. Hi vọng không ai quên điều này!

Theo Baihocdoisong.com