Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, khởi nghĩa Lam Sơn nổ ra trong bối cảnh hết sức khó khăn. Nhiều cuộc khởi nghĩa chống quân Minh, tiêu biểu là thời hậu Trần, đều bị đàn áp dã man. Liên tiếp hai vua nhà Hồ, một là cuối nhà Trần bị bắt về phương Bắc, vua Trùng Quang và các tướng đều tử trận. Trương Phụ đã tàn sát những người lính theo nghĩa quân và cả dân thường rất dã man: chặt đầu, đốt xác, quấn ruột vào gốc cây… để khủng bố nhân dân Việt Nam.

Tháng giêng năm Giáp Ngọ – 1414, các tướng nhà Minh là Trương Phụ, Mộc Thạnh đánh dẹp các cuộc khởi nghĩa của nhà Hậu Trần, mở đầu cho việc thống trị Đại Việt. Sự cai trị tàn bạo, hà khắc của nhà Minh khiến nhân dân Đại Việt hết sức căm phẫn. Lúc bấy giờ Lê Lợi là thầy dạy Lam Sơn, theo suốt đời làm hào trưởng Lam Sơn, đầu theo vua Trùng Quang làm Kim Ngô tướng quân, sau được Hoàng Phúc phong làm Tiết độ sứ, nhưng Lê Lợi không theo. . Lê Lợi ở ẩn trong núi làm thợ cày; tự đọc sách lịch sử, đặc biệt chú trọng sách lược; chiêu đãi tân khách; chiêu mộ những kẻ đào tẩu, những kẻ phản bội; bí mật cho người thông minh ăn; bố thí tài sản, phát gạo giúp đỡ trẻ mồ côi, người nghèo; hậu mừng, nhún mình, để chiêu mộ hào kiệt; hài lòng với niềm vui của họ.

Đầu năm 1416, tại núi rừng Lam Sơn, Thanh Hóa, Lê Lợi cùng 18 người bạn chí cốt, đoàn kết cứu nước, tuyên thệ đánh giặc giữ nước. Hội thề Lũng Nhai đã đi vào sử sách. Tin Lê Lợi phất cờ khởi nghĩa, chiêu mộ hiền tài bay xa, thu phục hào kiệt bốn phương. Từ đó, vùng đất Lam Sơn trở thành nơi đền ơn đáp nghĩa. Đủ các tầng lớp xã hội và các dân tộc khác nhau, với những đại biểu ưu tú như Nguyễn Trãi, Trần Nguyên Hãn, Nguyễn Chích, Nguyễn Xí, Lê Lai, Cầm Quý, Xa Khả Thám…

Sau một thời gian chuẩn bị, đầu năm 1418, Lê Lợi tự xưng là Bình Định Vương, truyền hịch khắp nơi kêu gọi nhân dân đứng lên đánh giặc cứu nước. Lê Lợi là linh hồn, là thủ lĩnh tối cao của cuộc khởi nghĩa đó. Khởi nghĩa Lam Sơn từ đầu đến cuối thắng lợi (tháng 12 năm 1427), qua các giai đoạn phát triển và các chiến lược, chiến thuật đã chứng tỏ Lê Lợi là một con người mang tầm vóc của một thiên tài, một nhân cách lớn chỉ thấy ở những thủ lĩnh mà mở đường, khai sáng.

Tuy nhiên, trong sự thành công của Lê Lợi có sự đóng góp to lớn của nhiều danh nhân, danh tướng và trong đó có Trịnh Lỗi. Quê ông ở làng Cự Lại, xã Sơn Lạc, huyện Gia Viễn, nay thuộc tỉnh Ninh Bình. Vì những đóng góp to lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược, ông đã được ban quốc tính – họ Lê. Trịnh Lỗi là một trong những danh tướng của Lam Sơn và là người đã sát cánh chiến đấu cùng Bình Định Vương Lê Lợi từ khi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn vừa mới nổ ra. Ông cũng là người lập được nhiều thành tích vẻ vang. Ông đã tham gia nhiều trận đánh, đánh lui, trải qua nhiều gian khổ nguy hiểm, nhiều lần được thăng cấp Thiếu úy.

Tháng giêng năm 1427, Lê Lợi sai quân vây thành Đông Quan, cử Trịnh Lỗi giữ chức Thiếu úy cùng với Tư Không Đinh Lễ, Thiếu úy Lê Sát, Nguyễn Lý, Nguyễn Chích đóng ở cửa Nam. Năm 1428, Trịnh Lỗi được thăng Tham tri nội thị. Ngày 3 tháng 5 năm 1429, vua Lê Thái Tổ sắc phong thần cho 93 người, Trịnh Lỗi được phong là Định Thượng Hầu.

Năm 1432, vua Lê Thái Tổ thăng ông làm Nhập nội Tiết độ sứ, làm bộc xạ tả xung hữu đột, tham dự triều chính. Ngày 7 tháng 11 năm 1434 đời Lê Thái Tông, Trịnh Lỗi mất, truy tặng là Bảo Chính Công Thần Phụ Quốc Thượng Tướng Quân, nhập Trung Bộ Lễ Hương Hầu, húy là Trung Giản. Năm 1484, Lê Thánh Tông truy phong ông là Tuyên Hy hầu, sau truy tặng ông là Thái úy Đào Quốc công.

Cuộc thảo luận:

Đọc lại những trang sử của người anh hùng dân tộc Lê Lợi, hậu thế thấy rằng bằng đức độ và tài năng, Lê Lợi đã tổ chức, xây dựng, giáo dục và rèn luyện một đội ngũ tướng lĩnh tuyệt đối trung thành với nghĩa quân. lợi ích quốc gia, lợi ích của đại đa số nhân dân. Vì vậy, đội ngũ tướng lĩnh, quan lại các cấp đã phát huy tài năng, sức sáng tạo, cùng toàn quân lập nên những chiến công ngày càng lớn và cuối cùng đã đánh bại chiến tranh xâm lược, thôn tính. và đô hộ nhà Minh, giành lại độc lập và chủ quyền quốc gia trên phạm vi cả nước.

Một điều đặc biệt nữa ở Lê Lợi là khi đã tin tưởng, chọn người đủ đức, đủ tài vào hàng ngũ tướng, quan thì Lê Lợi sẽ phát huy hết tài, đức của họ. Điển hình cho những danh tướng đó là Trịnh Lỗi. Cũng chính nhờ đi theo Lê Lợi, các tướng lĩnh trong khởi nghĩa Lam Sơn nói chung, tướng quân Trịnh Lỗi nói riêng đã phát huy hết tài năng sáng tạo của mình, từ đó có những đóng góp to lớn trong sự nghiệp của mình. sự tồn vong và thịnh vượng của dân tộc. “Thần nhờ thuộc hạ”, nên chính nhờ tài năng của thuộc hạ mà Lê Lợi đã trở thành một nhà chính trị, quân sự thiên tài, một nhà tổ chức xuất sắc và một nhân cách lớn.

Theo Baihocdoisong.com