Theo sách “Lam Sơn Thực Lục” thì đến cuối thời Minh, khởi nghĩa Lam Sơn liên tục giành được nhiều thắng lợi quan trọng trên các chiến trường; Thành lũy nhà Minh thất thủ khắp nơi. Khi đó, về cơ bản toàn bộ lãnh thổ Việt Nam đã được giải phóng, quân Minh chỉ có thể co cụm trong một vài tòa thành lớn. Trước tình hình đó, tướng Vương Thông cố câu giờ chờ viện binh đến nên giả vờ giảng hoà.

Vương Thông đề nghị lập con cháu vua Trần và xin bãi bỏ. Vương Thông căn cứ vào tấm chiếu do vua Minh cấp năm Đinh Hợi (1407) khi mang quân sang xâm lược nước ta với danh nghĩa “diệt họ Hồ” sai tướng Lam Sơn đi tìm con cháu họ Trần. Với chủ trương giải phóng đất nước tốn ít xương máu, Lê Lợi đã phong Trần Cảo làm đại vương vào tháng 11 năm Bính Ngọ – 1426. Về việc này, sách “Lam Sơn Thực Lục” có đoạn:

Mùa đông, tháng 11, Lê Lợi tìm được Trần Cảo, tôn làm vua. Trước đó, có người tên Hồ Ông là con một người ăn mày, ở ẩn với Cầm Quỳ, giả làm con cháu họ Trần. Lúc bấy giờ, nhân dân trong nước chịu mệnh lệnh hà khắc của giặc, mong có người làm chủ, nhưng Lê Lợi nóng lòng diệt giặc cứu dân nên sai người đi rước quân Tào. Cao để hoàn thành. Đây là vấn đề quyền lực nhất thời, còn muốn lấy cớ trả lời nhà Minh cho họ tin. Sau khi Trần Cảo lên ngôi vua, lấy niên hiệu là Thiên Khánh, sai Lê Quốc Hưng dạy lễ nghi, nhưng thực chất là để giữ phép. Tào Tháo xưa ở núi Không Lộ, nay thuộc huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội.

Và trong sách “Khâm Định Việt sử thông giám cương mục” có ghi tên vị “vua” này là Trần Cảo chứ không phải Trần Cảo. Lai lịch của Trần Cảo không rõ quê quán, sinh năm nào, chỉ biết rằng khi Lê Lợi sai người đi tìm con cháu nhà Trần thì gặp lúc Hồ Ông lánh nạn ở châu Ngọc Ma, tự xưng là Trần Dư. , cháu ba đời của vua Trần Nghệ Tông và được quan tri phủ này là Cầm Quý tiến cử nên rước về lập làm vua.

Sau khi đánh tan 20 vạn viện binh do Mộc Thạch và Liễu Thăng chỉ huy vào cuối năm Đinh Mùi – 1427, để giữ thể diện cho nhà Minh, đồng thời tránh đổ máu nhiều hơn, Lê Lợi đã đứng ra thay mặt Trần Cảo sai đem lễ vật và xin xuất gia về kinh thành Yên Kinh. Vua Minh Tuyên Tông xem biểu, biết là dối trá, nhưng cũng muốn lợi dụng để thoái binh, triều thần cũng xin hòa. Vì vậy, vua Minh sai Thượng thư bộ Công Lã Như Kính và Từ Vĩnh Đạt mang chiếu chỉ phong Trần Cảo làm An Nam Quốc Vương và ra lệnh rút quân về nước.

Từ đó, vai trò của đại vương Trần Cảo coi như đã hết và số phận của nhân vật này đã được định đoạt, nhưng sử sách lại ghi chép rất khác nhau. Trong “Đại Việt sử ký toàn thư” có nhiều giả thuyết, trong đó có giả thuyết cho rằng: Ngày mồng 10 tháng Giêng năm Mậu Thân – 1428, Trần Cảo uống thuốc độc chết. Bấy giờ các quan đều dâng sớ cho rằng Trần Cảo không ra gì với dân, sao lại ở trên mọi người, nên đã sớm loại bỏ. Nhà vua cũng biết là như vậy, nhưng trong lòng không đành lòng đối đãi.

Cũng trong sách này, có đoạn viết: Tào Tháo biết người trong nước không thần phục mình, bèn bí mật vượt biển trốn sang Ngọc Ma. Đến Mã Cang (xứ Nghệ An), quan quân bắt được đem về Đông Quan, ép uống thuốc độc chết. Có thuyết cho rằng: Trước đây, sau khi lập Tào, Lê Lợi để Tào ở núi Không Lộ, sau dời về Ninh Giang. Sau dời về Cổ Long thành. Tào Tháo tự nghĩ không thể có hai mặt trời, một nước không thể có hai vua, mình không việc gì phải thiên hạ mà ở ngôi, nếu không sớm sợ sau này hối hận. , sau đó bí mật chèo thuyền ra biển và chết. .

Sau khi Trần Cảo mất, Lê Lợi đã tổ chức tang lễ rất linh đình theo nghi thức của một vị vua. Theo ghi chép của Minh sử, Lê Lợi tâu với nhà Minh rằng Trần Cảo lâm bệnh mất ngày 10 tháng giêng năm Mậu Thân (1428).

Cuộc thảo luận:

Theo sử cũ, Vương Thông thua nên chạy vào thành Đông Quan cố thủ rồi lấy cớ đi tìm hộ chiếu của vua nhà Minh năm 1407 khi đánh nhà Hồ để hoãn binh. Trong slide này có nội dung muốn khôi phục con cháu nhà Trần phải ra điều kiện với Lê Lợi rằng Thống sẽ rút quân nếu Lê Lợi lập con cháu nhà Trần làm vua. Đây chỉ là kế hoãn binh của Vương Thông để chờ viện binh từ phương Bắc. Đồng thời, nếu không có viện binh hoặc viện binh bị đánh bại từ bên ngoài, Vương Thông dù có rút quân cũng không nhục. Hiểu được ý đồ đó, Lê Lợi vì đại sự, muốn quân Minh nhanh chóng rút lui nên đồng ý. Ông sai người đi tìm Trần Cảo, lập làm vua, xưng là Ngụy Quốc công.

Tuy nhiên, suy cho cùng Trần Cảo cũng chỉ là con bài chính trị để Lê Lợi đối phó với nhà Minh trong lúc cần thiết. Vì ngay cả nhà Minh khi vào nước ta cũng lấy cớ lập lại con cháu nhà Trần, nhưng thực chất đó chỉ là cái cớ để xâm lược Đại Việt. Vì vậy, nhắc lại chuyện xưa là để hậu thế không bao giờ quên ơn cứu nước giữ nước của tiền nhân.

Theo Baihocdoisong.com